Achter de Overijsselse Vecht, vlak bij het Haerster Veer, ligt de plek waar Bea van de Vegte opgroeide. Het toekomstbestendig maken van de plek met weilanden, bos, een vijver, een kolk, een dijk, een woning en oude schuren, is een enorme klus. Bea’s man Douwe van der Werf treedt daarbij op als onvermoeibare motor en projectleider. Erfcoach Jan-Olaf Tjabringa helpt de familie stapje voor stapje op weg.
Een tot woning verbouwde voormalige kippenschuur aan de Zwolse Doornweg op een groot stuk grond, dat was het ouderlijk huis van Bea. Na het overlijden van haar stiefvader in 2018 trof Bea een regeling met de andere erfgenamen en kreeg het 6,5 ha. grote erfgoed in handen, dat grenst aan landhuis Arnichem. Daarmee begon voor Bea en Douwe een enorm project: de metamorfose van hun erfgoed tot een woonplek voor dochter Neeltje, haar man Teun en hun drie kinderen. ‘We maken hier de omslag van boerenschuur naar nieuw wonen’, zegt Douwe. Kleinzoon Job (9) kan het niet snel genoeg gaan. ‘Hij vraagt of we al gauw gaan bouwen’, lacht Douwe.
De erfcoach legt verbindingen
Dat het echtpaar met pensioen is, kan geen kwaad; het project is tijdverslindend en de coronatijd is omgevlogen. Douwe en Bea hebben beiden een achtergrond in het onderwijs: Douwe is bioloog (‘Ik ben een mengelmoes van boerenzoon en bioloog’), Bea werkte in de beleidshoek. Landerijen met cultuurhistorische waarde, het maken van toekomstproof plannen en de wet- en regelgeving die daarmee samenhangt, daar lag hun expertise niet. Bij de renovatie van het bos kwamen zij in contact met Jan-Olaf Tjabringa, erfcoach bij de provincie Overijssel. Hij is wél thuis in deze onderwerpen, of kent anderen die er in thuis zijn.
Meedromen
‘De transformatie van een boerenverleden naar een landgoed, van landbouwgrond naar natuur, dat is wat we doen op deze plek’, zegt Douwe. ‘Onze vraag aan de erfcoach was heel open. Wij vroegen hem eens mee te kijken naar onze ideeën om de plek te herstellen en toekomstgericht te maken. De focus lag eerst op het herstel en onderhoud van het groen en het water. Nu kijken we naar het gebouwencomplex. Hij begeleidt ons ontzettend goed op een niet-dwingende manier. Hij ziet voor zich hoe onze droom werkelijkheid wordt, eigenlijk droomt hij met ons mee.’
Los van de grond
‘Ik moest wel even wennen aan het idee van een erfcoach’, bekent Bea. ‘Uit mijn werk ken ik het fenomeen coaching wel, maar boeren zijn gewend hun eigen boontjes te doppen. Wat valt daar nu te coachen?’ Maar zij ging al snel overstag. ‘Ik zat toch gewoon vast in mijn idee van hoe het hier vroeger was, maar het moet een heel andere situatie worden. Jan-Olaf helpt ons om anders te kijken, om wat los van de grond te komen. Dat vind ik prettig.’
Douwe vult aan: ‘Wij realiseren ons dat wij een heel unieke plek hebben, waar we zorgvuldig mee om willen gaan. Hier moet iets moois komen. Een hoofdwoning met misschien een gastenverblijf, of een kangoeroewoning. Ik had wel een basisbehoefte aan wat hulp daarbij. Door gesprekken met Jan-Olaf kwam ik rechter op mijn stoel te zitten.’ Bea: ‘Hij spiegelt, wijst ons de weg, is onze vraagbaak en helpt ons steeds stapjes zetten in de goede volgorde.’ Douwe: ‘Zo heeft hij ons in contact gebracht met een rentmeester, die ons hielp met het aanvragen van de landgoedstatus. Ook legde hij de verbinding met de provincie, dat was heel goed. Hij weet de weg en kent de subsidiestromen. Voor ons was niet zo helder dat de provincie een belangrijke speler is als het gaat om natuur, cultuurhistorie en landschap.’
Geen luchtfietserij
Om dromen te realiseren, volstaat geen luchtfietserij, weten Douwe en Bea inmiddels. ‘Geld, arbeid en geduld, dat heb je daarvoor nodig’, vat Douwe bondig samen. Hij en Bea hebben schuren uitgemest, vrachten oud ijzer en troep afgevoerd naar de ROVA, de vijver uitgebaggerd, de grond schoongemaakt, het verwaarloosde bos hersteld. ‘Dat werk heeft me opnieuw in contact gebracht met mijn verleden, dit is echt mijn plek’, zegt Bea.
Daarnaast vond overleg plaats met de gemeente, is opdracht verstrekt voor een asbestinventarisatie, is een quick scan flora en fauna uitgevoerd evenals een onderzoek naar beschermde diersoorten als vleermuizen en steenmarters en zijn olietanks gecertificeerd afgevoerd. Het ‘uitstapje’ naar de gemeente voor al deze zaken is goed bevallen, vertelt Douwe, het contact was plezierig. ‘Wij hebben echt ontdekt dat andere disciplines iets kunnen toevoegen als je met zo’n groot project bezig bent.’
Hof met bomen
Het lommerrijke bos, de romantische waterpartij, het omzoomde weiland en de heroïsche dijk, ze maken het erfgoed tot een bijzondere en idyllische plek, dicht bij de stad. ‘Het ‘rode’ gedeelte, de plaats waar de schuren nu staan, moet weer een soort hof worden, zoals je vroeger wel zag’, zegt Douwe. Bea: ‘Ik herinner me abrikozen-, perzik- en appelbomen. Die willen we graag weer terugbrengen achter het huis. We zoeken nog naar hoe dat vorm moet krijgen, Jan-Olaf heeft ons in contact gebracht met een landschapsarchitect die hierover met ons meedenkt.’ Douwe vertelt hoe dat meedenken eruitziet: ‘Zij loopt hier rond, laat de plek op zich inwerken en haar gedachten erover gaan.’ En als zij haar werk gedaan heeft, kan de architect aan de slag. Alle inspanningen leiden tot een plan dat Douwe en Bea nog dit jaar willen indienen bij de gemeente.
Toekomst
En over drie of vier jaar? ‘Dan zitten we hier in een hof met veel groen, tuin en bomen, met zichtlijnen naar land, kolk en vijver’, schetst Douwe een wenkend perspectief. Bea: ‘De kleinkinderen hebben hier dan vrienden, met wie ze zwemmen in de kolk, en met een sleetje van de dijk gaan. Net als ik, vroeger.’ Douwe: ‘En ze willen vast een mountainbike …’
De erfcoach
De erfcoach in de IJsseldelta wordt ingezet vanuit de Gebiedscoöperatie IJsseldelta, een samenwerkingsverband tussen tientallen gebiedspartijen. Provincie Overijssel subsidieert een erfcoach voor erfeigenaren in de provincie die hun erf willen voorbereiden op de toekomst. ‘De erfcoach biedt erfeigenaren een luisterend oor en een observerend oog’, zegt erfcoach Jan-Olaf Tjabringa. Als planoloog en sociaal geograaf weet hij, naar eigen zeggen, ‘van heel veel dingen iets’. Dat is heel handig in zijn rol als erfcoach. ‘Ik denk met erfeigenaren mee, maar geef ook concrete hulp. Ik kan hen bijvoorbeeld wegwijs maken in de regelgeving, of helpen bij de aanvraag van subsidies.’
Tijd is een belangrijke factor bij het toekomstbestendig maken van boerenerven als er sprake is van afbouw en het stoppen van de bedrijfsvoering, zegt hij. ‘Je pensioen begint niet op je 65e, dat moet je eerder voorbereiden, anders kom je financieel of bedrijfsmatig in de knel.’ Zijn advies aan erfeigenaren is dan ook: ‘Laat zaken niet op z’n beloop, schakel op tijd een erfcoach in!’
Meer informatie is te vinden op www.gcijsseldelta.nl/erfcoach en op www.overijssel.nl/loket/subsidie/ruimtelijke/advies-vrijkomende/